Huidige situatie
De afgelopen jaren is een stevige basis gelegd in Gouwe Wiericke met een dertigtal melkveehouders die zich hebben bekwaamd in de kringlooplandbouw in combinatie met bewustwording voor de noodzaak van bodem- en waterkwaliteitsmanagement. Er zijn cijfers verzameld, in studiegroepen besproken, demonstraties gehouden en er is een netwerk van boeren, adviseurs en bestuurders opgebouwd. De uitdagingen voor de melkveehouders zijn er tegelijkertijd de laatste maanden echter niet minder op geworden. Nieuwe wet- en regelgeving en aanscherping van bestaande regelgeving betekent nog minder input en tegelijkertijd blijft de vraag naar hoogwaardige melk (output) toenemen. Binnen een gesteld fosfaatquotum meer produceren betekent een lagere fosfaatexcretie als ook een hogere benutting van die fosfaat via de bodem. Dit begint te knellen binnen de sector. Hoeveel minder fosfaat kan er nog in de koe? En hoeveel meer kan er nog van het land geoogst en vooral benut worden? En hoe is dit allemaal te combineren met meer agrarische natuurbeheer? Meer biodiversiteit? En extra maatregelen voor de verbetering van waterkwaliteit?
Gelukkig laten voorlopers zien dat er veel kan. Zij laten zien dat kringlooplandbouw en anders omgaan met bodem en water echte oplossingen kan bieden. Maar ook de voorlopers lopen tegen grenzen aan en willen graag een stap verder zetten. Meer kennis, meer experimenten en vooral meer praktijkinformatie van collega’s over de complexiteit van bodems. De boer heeft een verzameling bodems (zijn percelen) waar alle uitdagingen gecombineerd moeten worden. Precies daar ontbreekt het aan tools om kennis om te zetten in informatie. En om die informatie weer om te zetten in een concreet handelingsperspectief voor de boer met bijbehorende acties!
Er zijn in het voorgaande project ‘Duurzaam boeren in Gouwe-Wiericke’ al diverse metingen verricht aan de oppervlaktewaterkwaliteit op 10 praktijkbedrijven, en is er een begin gemaakt met de vertaalslag van eigen bedrijfshandelingen naar de relatie met waterkwaliteit. De deelnemers die afgelopen jaar zijn gestart met een verbetercyclus op het gebied van waterkwaliteit hebben geleerd om oorzaak-gevolg relaties te leggen.
De huidige verdiepingsgroepen binnen gebiedscollectief Gouwe Wiericke hebben hiermee belangrijke input geleverd. Het is nu tijd voor een verdere verdieping en uitbouw van de opgedane ervaringen, meer meten en meer handelingsperspectief voor duurzaam water- en bodembeheer.
Op 31 december 2016 is de vorige projectperiode afgerond. Om op een goede manier verder te gaan met dit project is het plan opgevat om vanuit de twee eerdere verdiepingsgroepen een speciaal kennisverdiepingsproject op te zetten voor de komende 3 jaar. Deze kennis kan ook worden gebruikt voor andere kennisverspreidingsprojecten die in aanvraag zijn of komen in kader van POP3.
Doelen
Uit de eerdere fasen van het project ‘Duurzaam boeren Gouwe-Wiericke’ is gebleken dat er vooral behoefte is aan kennis en uitwisseling van ervaringen op het gebied van twee onderwerpen namelijk bodem en water. Dat zijn ook voor de verbetering van de waterkwaliteit / KRW bij uitstek dé relevante onderwerpen om door en met de melkveehouders op te pakken.
We weten alles van de koe, tot meerdere cijfers achter de komma en de registratie gaat hier vaak ook nog eens generaties terug. Van de bodem daarentegen schatten we opbrengsten met een betrouwbaarheid van ’ver voor de komma’. Ofwel hier is een enorme kennis- en informatieachterstand. Zowel in de (meet)techniek als wat betreft de interpretatie van en begrip over de meetgegevens. Wanneer we in staat zijn de opbrengst beter in beeld te krijgen kan er ook veel preciezer en uiteindelijk meer naar onttrekking bemest worden. Wanneer de uitdagingen en ambities scherper worden, zoomen we verder in op de percelen, op de perceel kaart. Is er veel verschil tussen de percelen? En waarom? Bodemanalyses en hier en daar een schop in de grond (bodemconditiescore). Dat gebeurt bij voorkeur met bodemexperts. Het maakt nog scherper waar precies het probleem ligt en hoe dit op te lossen.
Het project heeft een accent bodem en een accent water en heeft betrekking op het gehele werkgebied van de Stichting Gebiedscoördinatie Gouwe-Wiericke (de stichting van de drie agrarische natuurverenigingen De Parmey, De Lange Ruige Weide en Weide en Waterpracht). Dit project richt zich op de actieve deelname van ca. 30 melkveehouders.
Doel Bodem: Inzicht krijgen in de gewasopbrengsten- en kwaliteiten op praktijkbedrijven om de cijfers in de KringloopWijzer completer te maken en uiteindelijk de verliezen van stikstof-en fosfaat verder te beperken. Het voorkomen van vermijdbaar verlies aan meststoffen richting grond- en oppervlaktewater.
De praktijk ervaart veel tegenstellingen tussen het verbeteren van de productie (meer voer van eigen land, minder import van krachtvoer) en het realiseren van maatschappelijke wensen zoals waterkwaliteit, biodiversiteit, slootkantenbeheer, enz. Het is puzzelen hoe wensen van de boer gecombineerd kunnen worden met alle maatschappelijke wensen.
Doel Water: In kaart brengen van alle kansen en mogelijkheden op het gebied van het verbeteren van de slootwaterkwaliteit door de agrarische ondernemers, zowel chemisch als ecologisch. Knelpunten (zoals die ervaren worden) liggen voor elk bedrijf anders en moeten per boer bekeken worden. Is dat het waterpeil? Een dalend organische stof gehalte? Niet durven veranderen? Geen (financiële) prikkels? Enz.? Wat staat de ondernemer eigenlijk precies in de weg? Ofwel waar liggen de kansen, knelpunten en hoe kunnen we dat omzetten tot kansen en tot een werkbaar actieplan? Bijv. met aanpassingen aan het erf om uit- en afspoeling van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen naar de aanliggende perceelsloten te voorkomen.
Dit kennisproject is in 2020 succesvol afgesloten.